Psychologia włosów - stres

Hallo!

Jakiś czas temu, a raczej wieczność temu, wspominałam o nowej serii Psychologia włosów. Po wielu przebojach przyszła pora na pierwszy tematyczny wpis z tej serii. Stres jest tematem mi bliskim ze względu na fakt, iż skończyłam psychologię i moja praca magisterska w głównej mierze dotyczyła radzenia sobie ze stresem. Temat jest obszerny, więc przepraszam Was za długość tekstu, ale naprawdę starałam się streścić.

Czym jest stres?

Istnieje wiele sposobów rozumienia i definiowania stresu. Warto wspomnieć o trzech podejściach, o których mówi się w zasadzie zawsze. 

1. Seyle definiuje stres jako niespecyficzną reakcję naszego organizmu, która powstaje jako odpowiedź na działanie stresorów, czyli szkodliwych bodźców. Jest to tak zwany Ogólny Zespół Adaptacyjny (GAS). Składa się on z trzech faz:

- faza mobilizacji, gdzie miejsce mają przygotowania do zmagań związanych ze stawianymi przez nas wymaganiami, 

- faza aktywności, w której radzimy sobie z postawionymi przed nas zadaniami,

- faza wyczerpania, gdzie cała energia została już wyczerpana przez co nie możemy dalej radzić sobie z tymi wymaganiami.

Teoria ta nie uwzględnia czynników psychologicznych oraz faktu, iż bodźce typowo biologiczne takie jak np. wysoka albo niska temperatura wywołują podobne reakcje organizmu.

2. Janis rozumie stres jako bodziec, zmianę w otoczeniu, która zazwyczaj wywołuje wysokie napięcie emocjonalne i przeszkadza w normalnym reagowaniu. Bodziec jest sytuacją lub wydarzeniem. To czynnik zewnętrzny, który podlegać może obiektywnemu pomiarowi. Teoria ta jednak ma wadę w postaci nieuwzględniania subiektywnej oceny osoby.

3. Lazarus i Folkman są twórcami relacyjnego ujęcia stresu, czyli najbardziej popularnej definicji. Rozumieją oni stres jako relację jednostki z otoczeniem. Ta relacja jest poddawana ocenie, określana jako obciążająca lub przekraczająca posiadane zasoby, a w rezultacie jako zagrażająca. Wyróżnia się dwa rodzaje oceny:

- ocena pierwotna - ocena poznawcza, która powstaje z oceny elementów ważnych dla jednostki i na jej podstawie ma miejsce określenie sytuacji jako wyzwania (gdy przewidujemy, iż dana sytuacja może przynieść korzyść albo stratę), zagrożenia (kiedy jest możliwość utraty wartościowych obiektów) albo krzywdy/straty, czyli utraty tych obiektów wartościowych,

- ocena wtórna - ma miejsce, gdy relację uznamy za stresową, polega na określeniu możliwości podjęcia działania, które ma usunąć przyczyny stresu, złagodzić jego skutki albo pozwolić osiągnąć korzyści w przypadku wyzwania.

Co to są stresory?

Stresory to najprościej mówiąc czynniki powodujące stres. Mogą być różnorodne i różnić się pod względem cech takich jak: 

- nasilenie - mogą to być tzw. utrapienia dnia codziennego (słabe nasilenie, np. zgubienie czegoś, drobne nieporozumienie ze znajomym), ważne wydarzenia życiowe (średnie nasilenie, np. śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy, wzięcie ślubu) oraz wydarzenia traumatyczne (duże nasilenie, np. klęski żywiołowe, gwałt, nagła śmierć bliskiej osoby),

- czas trwania - mogą mieć przebieg ograniczony w czasie (np. pisanie pracy magisterskiej i obrona dyplomowa) albo trwać dłużej przewlekle, gdzie nie ma określonego końca sytuacji (np. przedłużające się bezrobocie, nieuleczalna choroba),

- lokalizacja - może być wewnętrzna (osobowościowe, np. konflikt wewnętrznych motywacji) lub zewnętrzna,

- kontrolowalność - stopień kontroli nad stresorem, może być przewidywalna (wiedza o jego pojawieniu się, brak kontroli), instrumentalna (możliwość modyfikacji) i potencjalna (wiedza o możliwości kontroli przy braku korzystania z niej),

- dziedzina działania - rozległa cecha związana z treścią sytuacji, może być np. stres rodzinny czy zawodowy.

Biologiczny mechanizm stresu

Tu powinien pojawić się jeden z obszernych opisów schematu funkcjonalnego biologicznego mechanizmu stresu. Jednak zajmuje to dużo miejsca i niezbyt wpisuje się w dziedzinę bloga, więc pozwolę sobie to niemal w całości pominąć. 

Należy pamiętać, że w mechanizmie tym uczestniczą liczne procesy i organy. Jednym z nich jest podwzgórze, które działa dwutorowo:

a) pobudza przysadkę, a ta korę nadnerczy, która produkuje kortyzol tzw. hormon stresu; to tzw. układ przywspółczulny (parasympatyczny), który jest aktywowany tylko w sytuacji stresu i powoduje m.in.:

- zwężenie źrenicy,

- wydzielanie rzadkiej śliny w dużych ilościach,

- zmniejszenie czynności serca,

- pobudzenie perystaltyki żołądka i jelit,

- wywołuje skurcz pęcherza,

- rozszerzenie naczyń krwionośnych,

- wzrost wydzielania insuliny, czyli zwiększenie stężenia glukozy we krwi;

b) pobudza sympatyczną (współczulną) część autonomicznego układu nerwowego, a rdzeń nadnerczy wydziela adrenalinę, aktywowany jest łatwiej i działa krócej, a aktywować mogą go nie tylko sytuacje stresu, ale też np. radosne wydarzenia; powoduje m.in.:

- rozszerzenie źrenic,

- wydzielanie gęstej śliny w małej ilości,

- przyspieszenie czynności serca,

- zahamowanie perystaltyki żołądka i jelit,

- hamuje skurcze pęcherza,

- zwężenie naczyń krwionośnych.

Oba te układy działają w stosunku do siebie antagonistycznie (odwrotnie). 

Objawy stresu

Istnieją liczne objawy stresu, które najczęściej zaczynamy dostrzegać przy silnym nasileniu stresora lub po dłuższym czasie trwania sytuacji stresowej. Są to m.in.:

a) psychologiczne i emocjonalne:

- problemy z koncentracją i pamięcią,

- drażliwość i lęk,

- wahania nastroju,

- obniżony nastrój, depresja;

b) behawioralne:

- kompulsywne jedzenie,

- nadużywanie substancji psychoaktywnych takich jak alkohol, papierosy czy narkotyki,

- nerwowe zachowania, np. obgryzanie paznokci, tiki,

- impulsywne zachowania;

c) fizyczne:

- ból głowy, zawroty,

- problemy z sercem, np. palpitacje serca lub arytmia, a nawet zatrzymanie akcji serca,

- problemy układu pokarmowego, np. bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia, wrzody,

- ból kręgosłupa,

- cukrzyca i otyłość,

- rozregulowany cykl miesięczny kobiety i bezpłodność,

- częste infekcje takie jak przeziębienie czy grypa,

- problemy z cerą, np. częste czerwone plamy na skórze, pokrzywka, zaostrzenie trądziku różowatego, uszkodzenie warstwy hydrolipidowej skóry (odwodnienie skóry),

- problemy z paznokciami - łamanie, pękanie i rozdwajanie się,

- wypadanie włosów - stres jest jednym z najważniejszych czynników wypadania włosów.

Problemy ze skórą, paznokciami i włosami są efektem koncentracji organizmu na przetrwaniu. Organizm skupia się na układach związanych z "walką lub ucieczką", które umożliwiają przeżycie. Kondycja skóry, włosów i paznokci, ale także wzrost schodzą na dalszy plan. Dlatego też wszelkie wewnętrzne i zewnętrzne sposoby walki o piękną w sytuacji stresu są z góry skazane na porażkę. Suplementacja i wcierki działają jedynie na sam objaw jakim jest wypadanie, a nie na przyczynę, czyli stres. Poradzenie sobie z urodowymi problemami wymaga zlikwidowania przyczyny. W skrócie: stres piękności szkodzi.

Przy pisaniu tego wpisu korzystałam z takich materiałów jak: moja praca magisterska (niepublikowana), notatki z zajęć ze studiów oraz książka Ireny Heszen "Psychologia stresu" (bardzo ją polecam zainteresowanym tą tematyką).

Jak wygląda u Was stres? Podoba Wam się ten wpis? Chcielibyście może poczytać na temat radzenia sobie z nim?

Pozdrawiam,

Iza